Category: కోట, గుహలు

అజంతా గుహలు సుమారు క్రీ.పూ. 2వ శతాబ్దం నాటివి. ఆనాడు కల హిందు, బౌధ్ధ మరియు జైనమతాలకు ఈ గుహలు ధృవపత్రాలుగా నిలుస్తాయి. మహారాష్ట్రలోని ప్రధాన నగరం ఔరంగాబాద్ కు సమీపంలోని అజంతా గుహలను వాటి పక్కనే కల ఎల్లోరా గుహలను యునెస్కో సంస్ధ అతి ప్రధానమైన చారిత్రాత్మక ప్రదేశాలుగా ప్రపంచ వారసత్వ సంపదలుగా ప్రకటించింది. స్పష్టపరచిన బుద్ధుడి జీవితం అజంతా లో 30 గుహలు ఉన్నాయి. వీటిలో మూడు మతాలకు సంబంధించిన పెయింటింగులు, శిల్పాలు,  చెక్కడాలు కలవు. వీటి గోడలు అన్నీ క్రీ.పూ. 2వ, 6వ మరియు 7వ శతాబ్దాలనాటి చరిత్రను చాటుతాయి. ఈ గుహలు అన్నీ కూడా గౌతమ బుద్ధుడు దివ్యత్వం పొందిన ముందు జీవిత వాస్తవాల వివరాలను వెల్లడి చేస్తాయి. శ్రీలంక దేశంలో కనుగొనబడిన సిగిరియ గుహలకు ఈ గుహలు అత్యధిక సామీప్యతను కలిగి ఉంటాయి.

ఈ గుహలను తయారు చేయటానికిగాను సుమారుగా 800 సంవత్సరాలు పట్టి ఉండవచ్చని విశ్వసిస్తారు. 19వ శతాబ్దంలో కొంతమంది బ్రిటీష్ సైనికులు హార్స్ షూ రాక్ ను కనిపెట్టారు. దానిని చూడగానే మరింత ఆసక్తితో పరిశోధించి ఆ ప్రాంతంలో దట్టంగా వున్న పచ్చదన్నాన్ని అక్కడి గుహల సముదాయాన్ని వెంటనే చూడగలిగారు. ప్రభుత్వానికి వెంటనే సమాచారం అందించారు. ప్రభుత్వం పురావస్తు పరిశోధకుల బృందాన్ని నియామకం చేసి అద్భుతమైన ఈ గుహలను ప్రపంచానికి వెల్లడి చేసింది.

పురావస్తు శాఖ పరిశోధనలో బౌధ్ధ మతానికి చెందిన అనేక స్తూపాలు, తారాలు, ద్వారపాలురు, విహారాలు, చైత్యాలు మరియు వాటితో పాటు అనేక పెయింటింగులు, ఇతర చారిత్రక ఆధారాలు కనుగొనబడ్డాయి. పెయింటింగ్ లు అన్నీ కూడా పూర్తిగా బుద్ధుడి జీవితానికి మరియు బౌద్ధ మతానికి చెందిన ఆధారాలే.  

ఈ గుహలు మొత్తంగా 29 వరకు ఉన్నాయి. ప్రతి ఒక్కటి కూడా విశేషమైన బుద్ధుడి జీవిత గాధలు చూపుతుంది.

మొదటి గుహ అంటే కేవ్ 1 లో 6వ మరియు 7వ శతాబ్దాలనాటి వివరాలుంటాయి. అనేక ప్రధాన చిహ్నాలు లేదా గుర్తులు, పెయింటింగ్ లు గుహలో కలవు. ప్రవేశ మార్గంలో మహానీయుడు బుద్ధుడి రూపం వివిధ భంగిమలలో కనపడుతుంది. 20 వ గుహలో వలెనే నాగాలు సంరక్షకులుగా కనపడతారు. మీరు కనుక పైభాగంలో ఎడమవైపు మూలమీద చూసినట్లయితే, అక్కడ ఒక దేవతా విగ్రహ చెక్కడం కనపడుతుంది. ఆమెను భూదేవి మరియు ప్రాణాధార నీటికి ప్రతిరూపంగా భావిస్తారు. మరుగుజ్జు దేవదూతలు చేతిలో పూలమాలతో బుద్ధుడికి వేయు చెక్కడాలు  కనపడతాయి. మరోవైపు పద్మపాణి అవకితేశ్వర ఒక పద్మాన్ని పట్టుకుని కనపడతాడు. మరోవైపు పిడుగును పట్టిన వజ్రపాణి రూపం ఉంటుంది. వీరిద్దరూ కూడా బోధిసత్వలో ఒక భాగంగా ఉంటారు. ఒకే తల కల నాలుగు జింకలు కూడా కనపడతాయి.

కామవాంఛలు తప్పు కాదనే చూపే ప్రేమికులు, నల్లని రాజకుమార్తె, ఆంధ్ర దేశం నుండి వచ్చిన వాస్తవ రాజకుమార్తె,  స్తంభానికి ఆనుకుని నిలబడే రాజకుమార్తె, నాట్యకారిణి, బాధ పడుతున్న ఒక పనిమనిషి మరియు పర్షియా దేశపు దౌత్య కార్యాలయం బొమ్మలు ఈ గుహలో కనపడతాయి. బంగారు బాతులు, లేత ఎరుపు రంగు లేదా పింక్ రంగు ఏనుగు,  ఎద్దుల పోరాట ప్రదర్శన వంటి బొమ్మలు, జీవులు అన్నీ ఒకటే అనే సందేశాన్ని ఇస్తాయి.

2వ గుహ సందర్శన మొదటి గుహకంటే కూడా బాగుంటుంది. ఈ గుహలోని ద్వార బంధాలు భారతదేశంలోని అనేక ప్రాచీన దేవాలయాల ద్వార బంధాలను గుర్తు చేస్తాయి. సీలింగు భాగం విస్తారంగా అలంకరించబడి ఉంటుంది. లోపలి గోడలపై వేలాది బుద్ధుడి రూపాలు ఆశ్చర్యకర వివరాలను కలిగి ఉంటాయి. కుడివైపు మార్గంలో బలమైన ఒక బాలిక ఊయలపై కూర్చుని ఉంటుంది. దీనిని ఊయలపై స్త్రీ అంటారు. ఈ చిత్రం బుద్ధుడి ఆలోచన అయిన …శారీరక శక్తి ఎంతో ప్రకాశాన్ని ఇస్తుంది అనే అంశాన్ని తెలియజేస్తుంది.

4వ గుహ కూడా 17వ గుహ మాదిరిగా ఉంటుంది. అయితే దీనిని పూర్తి చేయలేదు. ఇక్కడ బుద్ధుడి జీవితానికి సంబంధించిన అనేక అసంపూర్తి పెయింటింగ్ లు కనపడతాయి. వంగి కూర్చొని వున్న జింక, మరుగుజ్జు సంగీతకారుడు, పూలగుత్తులు వంటివి ఈ గుహలో కనపడతాయి.

6వ గుహ మహాయాన బౌద్ధమత కాలాన్ని తెలియజేస్తుంది. దీనిలో కూర్చుని వున్న బుద్ధుడు ఆయన చుట్టూ ఎగురుతున్న జంటలు కనపడతారు. ఈ గుహలోని స్తంభాలు ముందు గుహలకంటే కూడా నాణ్యత కలిగి అష్ట భుజాలు కలిగి ఉంటాయి. దీనిలో పద్మంతో కూడిన బిక్షువు పెయింటింగ్ ఉంటుంది. 9వ గుహలో చైత్యహాలు సమావేశం చూపబడుతుంది. దీనిలో ఒక పెద్ద హార్స్ షూ విండో ఉంటుంది.  నాగులను పూజించేవారు మరియు జంతువుల గొంగళి, మరియు, పశువుల కాపరుల పెయింటింగులు నేటికి ఇక్కడ కనపడుతూనే ఉంటాయి.  

10వ గుహ  శైలిలోను నిర్మాణంలోను 9వ గుహనే పోలి ఉంటుంది. దీనిలో జాతక బుద్ధుడు ఒక ఏనుగు అవతారంలో ఉంటాడు. శ్యామ జాతక మరియు ఒక రాజు తన సైన్యంతో ఉంటారు. రాజకుమారి మరియు ఏనుగు దంతం, ఒంటి కన్ను బౌద్ధ సన్యాసితో బుద్ధుడు, మరి కొన్ని పెయింటింగ్ లు కూడా ఉంటాయి.

11వ గుహ ప్రధానంగా హీనయాన కాలం నుండి మహాయాన కాలంకు వచ్చే మార్పులు చూపుతుంది. దీనిలో బౌద్ధ స్తూపాలు ఉంటాయి.  అందమైన వాకిటి తలుపులు, ద్వార బంధాలు కనపడతాయి. ఈ గుహ అచ్చెరువొందే నదీ దృశ్యాన్ని కూడా కింద చూపుతుంది. ఈ గుహలో పెద్ద బుద్ధుడి విగ్రహం, బుద్ధుడు ఒక బిక్ష పాత్రను పట్టుకుని వుండటం, బుద్ధుడు రాజకుమారుడుగా, రాజకుమారుడుగా బుద్ధుడు విల్లు ఎక్కు పెట్టటం వంటివి కనపడతాయి. ఈ గుహ ప్రపంచ ప్రఖ్యాత కళలకు పుట్టిల్లుగా ఉంటుంది. తన భర్త సన్యాసి అయిపోతున్నాడని తెలుసుకుని మరణానికి సిద్ధపడే రాజకుమారి, సూతసమ జాతక మరో శిల్పంగా కనపడుతుంది. దీనిని తప్పక చూసి దీరాల్సిందే.

17వ గుహలోని చిత్రాలు ప్రేమను చూపుతాయి. అప్సరసలు, విహరిస్తున్న ఆత్మలు, ఇంద్రుడు మరియు అప్సరసలు, దేవదూతలు ఉంటాయి. రాజకుమారుడైన సిద్ధార్ధుడు బౌద్ధ సన్యాసి అయి మరోమారు తన భార్యను, పిల్లలను కలుసుకొని వారిని రాజీ చేస్తున్న సంఘటనలు కూడా చిత్రాలుగా చూపబడ్డాయి.

21వ గుహ ఇతర గుహలకంటే కూడా మరింత ఆకర్షణీయంగా ఉంటుంది. ఈ ప్రదేశంలో చక్కగా మలిచిన స్తంభాలుంటాయి. ఒకప్పుడు దీని గోడలకు వేలాడిన చిత్రాలు  ఇపుడు అతికించబడ్డాయి.

ఈ గుహలో చైత్య హాల్ అనబడే పురజనుల బహిరంగ సభ వరండా దగ్గరలో ఉంటుంది. ఈ నిర్మాణంలో అనేక తోరణాల ఆర్చీలు ఉంటాయి. ఇవి 26 స్తంభాలపై నిలపెట్టబడి ఉంటాయి. గోడకు కొన్ని శిల్పాలు ఉంటాయి. వరండాకుగల గోడపై బుద్ధుడి విగ్రహం ఉంటుంది. అది ఇపుడు శిధిలావస్ధలో ఉంది. దానిని నిద్రిస్తున్న బుద్ధుడిగా భావిస్తారు. అయితే బౌద్ధ సన్యాసులు దానిని బుద్ధుడి నిర్వాణ దశగా భావిస్తారు. ఇక్కడే కోర్కె కల బుద్ధుడి శిల్పం కూడా ఒకటి కనపడుతుంది.

24వ గుహ లో 3 భాగాలుంటాయి.  స్తంభాలు, గోడలు, వాకిలి ద్వారబంధాలు ఉంటాయి. స్తంభాల శైలి అసంపూర్తిగా ఉంది. కాని కట్టడం తీరు అద్భుతం. స్తంభాల కట్టడం మొదటిలో సరిగా లేనప్పటికి  మహాయాన కాలంలో వాటిని అష్టభుజి స్తంభాలుగా చక్కటి నైపుణ్యం కలిగించారు. అయితే, 24వ గుహ అసంపూర్తిగానే ఉండిపోయింది. తర్వాతి కాలం 7వ శతాబ్దంలో వాకిలి ద్వారబంధాన్ని పైభాగంలో కుడి మూలలో ఒక టి ఆకారంలో నిర్మించారు.

26వ గుహ శ్రావస్తి  అద్భుతం కలిగి ఉంటుంది. బుద్ధుడి కుటుంబం, బుద్ధుడి తల రింగుల జుట్టు కలిగి వుండటం చూపుతుంది. గుహలోపలికి వెళ్ళే మార్గం బుద్ధుడు తన కాలంలో చేసిన అద్భుతాలను ప్రదర్శించే చిత్రాలు కలిగి ఉంటుంది.

శ్రావస్తి ఒక గ్రామం. ఈ గ్రామ ప్రజలు ఆకాశంలో బుద్ధుడి వివిధ రూపాలను చూసి ఆనందించినట్లు చెపుతారు. ఆ కాలంలో కుటుంబం అంటే ఎంతో ఆదర్శంగా వుండేవారు. ఈ గుహ పూవుల అలంకరణ కలిగి ఉంటుంది. బుద్ధుడి తల ఉంగరాల జుట్టు కలిగి ఆకర్షణీయంగా ఉంటుంది. పెద్ద చెవులు కలిగి చూపబడుతుంది. బుద్ధుడు విశ్వవ్యాప్త కేంద్రంగా భావించబడే ఒక పద్మంపై కూర్చుని ఉంటాడు. నాగాలు, నంద మరియు అనుంపానంద పద్మం పూవు కాడను పట్టుకొని ఉంటారు. చైత్య హార్స్ షూ ఆర్చి అద్భుతమైన 5వ శతాబ్దపు చిత్రాలను ప్రదర్శిస్తుంది.

27వ గుహలో రెండు భాగాలుంటాయి. అవి నాగ ద్వార పాల మరియు వాకిలి ద్వారబంధం. బుద్ధ క్షేత్రంలో బయటి వైపు నాగ ద్వారపాల. ఈ గుహలో 20వ గుహ శైలి కనపడుతుంది. ఇక్కడి నాగ అక్కడి నాగను పోలి ఉన్నప్పటికి దాని అంత అందంగా కనపడదు.  వాకిలి మార్గం రెండవ గుహరీతి కలిగి ఉంటుంది.

అజంతా గుహలు దర్శించాలంటే సవత్సరంలో ఏ సమయంలో అయినా అనుకూలమే. వాతావరణ పరిస్ధితులతో పని లేదు. అయితే, కొద్దిపాటి నడక ఉంటుంది కనుక వేసవిలో వేడి కారణంగా అసౌకర్యంగా ఉంటుంది. మీకు అలసట కలిగిస్తుంది. ఈ ప్రదేశం చూడాలంటే వర్షాకాలం కూడా మంచి సమయమే. గుహల కింది భాగంలో ఉన్న నది ప్రవహిస్తూ చక్కటి పూర్తి ప్రవాహంతో పచ్చటి పరిసరాలతో మీకు మరచిపోలేని అనుభూతులు కలిగిస్తుంది.  అజంతా గుహలను విమానం, బస్ లేదా రైలుపై తేలికగా చేరవచ్చు. 100 కి.మీ. ల దూరంలో కల ఔరంగాబాద్ విమానాశ్రయం సమీప విమానాశ్రయం.

దేశంలోని వివిధ నగరాలనుండి ఔరంగాబాద్ మరియు జలగాంవ్ లకు రైళ్ళు కలవు. ఇక్కడనుండి అజంతా గుహలు ఎంతో దగ్గర. బస్ పై ప్రయాణించగోరే వారికి ప్రభుత్వ మరియు ప్రయివేటు బస్ లు లభ్యంగా ఉంటాయి. ఔరంగాబాద్ నుండి అజంతా గుహలు రెండు లేదా మూడు గంటల ప్రయాణంలో చేరుకోవచ్చు.  

అజంతా గుహల గురించి చదివి ఆనందించేకంటే, వ్యక్తిగతంగా వాస్తవంలో చూసి ఆనందించటం మెరుగు. ప్రపంచ వారసత్వ సంపదలలో ఒకటిగా చేర్చిన ఈ గుహలను మరణానికి ముందు ఏదో ఒక సమయంలో తప్పక చూసి ఆనందించవలసిందే. ఈ ప్రపంచ అద్భుతాలను తప్పక చూడండి. ఈ గుహల అంద చందాలు మిమ్ములను అబ్బుర పరుస్తాయి.

ప్రసిద్ధి చెందిన ఎలిఫెంటా గుహలు ఇపుడు యునెస్కో ప్రపంచ వారసత్వ సంస్ధ గుర్తించింది. ఇవి ఎలిఫెంటా దీవిలో కలవు. వీటికి ఈ పేరు పోర్చుగీసు భాషనుండి వచ్చింది. వారు ఇక్కడకు వచ్చినపుడు ఏనుగుల శిల్పశైలి అధిక స్ధాయిలో కనపడగా, దీనికి ఎలిఫెంటా అని పేరు పెట్టారు. ఇది ముంబై నగర ముందు భాగంలోని ఘరాపురి దీవిలో కలదు. ఘరాపురి అంటే గుహల నగరం అని అర్ధం చెపుతారు. ఎలిఫెంటా లో రెండు రకాల గుహలు కలవు. అవి ఒకటి హిందు మరియు రెండవది బుద్ధ గుహలుగా చెపుతారు. రెండు గుహలను సోమవారాలు నిర్వహణ నిమిత్తం మూసి వేస్తారు.

ద్వీపంలో బోటు విహారం

ఈ దీవికి బోటు లేదా ఫెర్రీ లోముంబై నగరంలోని కొలబా వద్దకల గేట్ వేఆఫ్ ఇండియా టర్మినల్ నుండి చేరవచ్చు . ప్రతి గంటకు ఈ సర్వీసు ఉంటుంది . ప్రయాణపు ఛార్జీలు కూడా తక్కువే . ఒక గంట సమయం పడుతుంది . పర్యాటకులు బోటు ప్రయాణం మరియు ముంబై హార్బర్ లోని శబ్దాలు ఆనందించవచ్చు .

మార్గంలో గేట్ వే ఆఫ్ ఇండియా టర్మినల్ కు దూరంగా కల యూనివర్శిటీ టవర్ , విక్టోరియా టర్మినస్ టవర్ మరియు హోటల్ తాజ్ లను ముంబై నగర ఆకాశం బ్యాక్ గ్రౌండ్ లో చూసి ఆనందించవచ్చు . ఫెర్రీ కనుక ఒక సారి ద్వీపం చేరితే, పర్యాటకులు జెట్టీ నుండి దిగి నేరుగా ప్రధాన గుహ మెట్లవద్దకు చేరుకోవచ్చు. గుహలకు చేరాలంటే, నేరో గేజ్ మిని ట్రైన్ సర్వీసు అయిన ఎలిఫెంటా ఎక్స్ ప్రెస్ ట్రైన్ లో కూడా చేరవచ్చు. ఎలిఫెంటా దీవి ఎవరు నిర్మించారో ఇప్పటికి తెలియదు కాని ఇవి క్రీ.5 నుండి 8వ శతాబ్దంలోనివిగా చెపుతారు.

గుహలు మరియు యోగ…
ప్రధాన దైవ క్షేత్రం లేదా గ్రేట్ కేవ్ అనేది చాలా ప్రసిద్ధి చెందినది. పర్యాటకులు అధిక సంఖ్యలో వస్తారు. ఇక్కడ ప్రధానమైనవి ఎలిఫెంటా త్రిమూర్తి మరియు నటరాజ. శివుడు నాట్యం చేసే నటరాజ విగ్రహం తప్పక చూడవలసినది. ప్రధాన గుహలే కాక పర్యాటకులు శివభగవానుడి వివిధ యోగాసనాలు కూడా దర్శిస్తారు. పాలనలో భాగంగా, యాజమాన్యం ఇక్కడే ఒక మ్యూజియం కూడా పెట్టింది.

కొంచెం కష్టపడి దీవి పై భాగానికిచేరుకోగలిగితే , ఒక పెద్ద ఫిరంగిని కేనన్ పాయింట్ లో చూడవచ్చు . అంతేకాక , ఇక్కడినుండి ముంబై నగర కోస్తాతీర అందాలు , ఆకాశం , దీవి మొత్తంగాను ఎంతో మనోహరంగా కనపడతాయి . చాలామంది పర్యాటకులు పైకి వెళ్ళేందుకు శ్రమగా భావిస్తారు .కాని పైకి వెళ్ళి చూడగలిగితే , మీరు పడిన కష్టానికి తగ్గ ఫలితం అనిపిస్తుంది .

1. కైలాష్ టెంపుల్

భారతదేశంలోని మహారాష్ట్రలోని ఎల్లోరా గుహల వద్ద ఉన్న రాతిని తొలిచి కట్టిన హిందూ దేవాలయాలలో కైలాష కైలాసనాథ ఆలయం అతిపెద్దది. రాక్ క్లిఫ్ ముఖం నుండి చెక్కబడిన ఒక మెగాలిత్, దాని పరిమాణం, వాస్తుశిల్పం, శిల్ప చికిత్స, మరియు “భారతీయ వాస్తుశిల్పలో రాక్-కట్ దశకు అత్యున్నతమైన ఉదాహరణ” కావడం కారణంగా ఇది ప్రపంచంలోనే అత్యంత గొప్ప గుహ ఆలయాలలో ఒకటిగా పరిగణించబడుతుంది. అభయారణ్యం పై ఉన్న సూపర్ స్ట్రక్చర్ పైభాగం క్రింద ఉన్న కోర్టు స్థాయికి 32.6 మీటర్లు అయినప్పటికీ, రాతి ముఖం ఆలయం వెనుక నుండి ముందు వైపుకు క్రిందికి వాలుగా ఉంటుంది.

ఆలయం మొత్తం ఒకే శిలను చెక్కి నిర్మించబడినది. ఆలయ శిఖరం నుండి మొదలై కిందకు చెక్కబడిందని అంచనా.

ఇప్పుడు మనకున్న భారీ వాహనాలు, పెద్ద పనిముట్లు ఏవీ లేని కాలంలో (8వ శతాబ్దం) ఇంతటి కట్టడాన్ని నిర్మించారు. అందుకు రెండు లక్షల టన్నుల రాయిని త్రవ్వి వెలికితీశారు.

మరో విషయమేమిటంటే ఆ వెలికితీసిన రాళ్ళు ఆ చోటు నుండి వంద మైళ్ళ వ్యాసార్థంలో ఎక్కడా లేవు. మరెక్కడ విసర్జించినట్టు?

ఎల్లోరా పురాతత్వ ప్రదేశం ఔరంగాబాద్ కు 30 కి.మీ.ల దూరంలో ఉంది. దీనిని ప్రపంచ వారసత్వ ప్రదేశంగా ప్రకటించారు. ఈ ప్రదేశం మహారాష్ట్రలో కలదు. ఈ ప్రదేశాన్ని ప్రారంభంలో రాష్ట్రకూట వంశస్ధులు పునర్నించారు.  ఎల్లోరా మొత్తంగా 34 గుహలు కలిగి ఉంది. ఈ నిర్మాణాలు మూడు గ్రూపులుగా వర్గీకరించారు. బౌద్ధమత, హిందూ మత మరియు జైన మత గ్రూపులుగా కలవు. బౌద్ధమతానికి మొదటి 12 గుహలు, హిందూ మతానికి తర్వాతి 17 గుహలు, జైన మతస్ధలకు 5 గుహలు కలవు. ఈ తవ్వకాలన్నీ ఒకదానికొకటి సమీపంలోనే ఉండి ఆ కాలంలో ఈ మతాలమధ్య గల పరమత సహనాన్ని ప్రతిబింబిస్తున్నాయి.   ఎల్లోరా – గుహల ప్రపంచం మొదటి గుహల సముదాయం బౌద్ధ మతానికి సంబంధించినది. ఎల్లోరా గుహలను మొదటగా బౌద్ధులు క్రీ. శ 450 నుండి 700 సంవత్సరాల మధ్య తవ్వకాలు జరిపారు. వాటిలో 12 గుహలను వెల్లడించగలిగారు వాటిని గుహలు 1 – 5 గాను మరియు గుహలు 6 – 12 గాను విభజించారు.   బ్రాహ్మణుల గుహలనే హిందూ గుహలని కూడా పిలుస్తారు. ఇవి గుహ నెం.13 నుండి గుహ నెం.29 వరకు ఉంటాయి. మొత్తంగా 17 గుహలు గా పడమటి ప్రాంతంలో కలవు. ఈ గుహలన్నీ వివిధ కాలాలలో నిర్మించారు.   ఎల్లోరాలో చివరగా జైనమత గుహలను కనుగొన్నారు. ఇక్కడి తవ్వకాలలో లభ్యమైన గుహలు అసంపూర్తిగా ఉన్నప్పటికి ఎంతో వివరవంతంగా ఉన్నాయి. వీటి వివరాల వెల్లడిలో పరిశోధకులకు సునాయాసంగా ఉండి అప్పటి వరకు వారు పరిశోధించిన బౌద్ధ మరియు హిందు గుహల శ్రమకు ఏ మాత్రం పోలిక లేదు.   గుహ నెం.30 నుండి గుహ నెం.34 వరకు ఈ గ్రూపులో అయిదు గుహలున్నాయి. అన్ని గుహలలోను ప్రధానంగా ఉన్న వస్తువు నీటి తొట్టెలు. ఈ గుహలలో ఆ కాలంనాటి సన్యాసులు, వారి శిష్యులు ఉండేవారు. కనుక వారికి నీటి సౌకర్యం చేతికి అందుబాటులో ఉండటం అవసరమయ్యేది. అంతేకాక వారు వర్షపు నీటిని నిలువ చేసే ఏర్పాట్లు కూడా చేసుకున్నారు. ఆ నీటిని గుహలలోని పెద్ద రాళ్ళను కోసి ధారలుగా తమ నీటి తొట్టెలలోకి పట్టేవారు.   ఎల్లోరాకు ఎపుడు మరియు ఎలా వెళ్ళాలి? గుహలను సంవత్సరంలో ఏ సమయంలో అయినా సరే దర్శించవచ్చు. వాతావరణం ప్రధానంగా చల్లగాను, ఆహ్లాదకరంగాను ఉంటుంది. అయితే, వేసవిలో కొద్దిపాటి వేడితో అసౌకర్యమనిపిస్తుంది. వర్షాకాలం సందర్శనకు ఎంతో బాగుంటుంది. ఇక్కడ కల ఒక నది పూర్తి ప్రవాహంతో ఆ సమయంలో ప్రవహించి చుట్టుపట్ల అందాలను మరింత పెంచుతుంది. ఉష్ణోగ్రతలను తగ్గిస్తుంది.   ఇక ప్రయాణం ఎలా చేయాలి అంటే, విమాన, రైలు, రోడ్డు మార్గాల ద్వారా  సమీపంలోని ఔరంగాబాద్ పట్టణం చేరాలి. ఔరంగాబాద్ ఎల్లోరాకు సమీపంగా ఉంటుంది. ఔరంగాబాద్ విమానాశ్రయం గుహలకు దగ్గరగా ఉండి తేలికగా చేరేలా ఉంటుంది. ఔరంగాబాద్ రైలు స్టేషన్ కూడా ఎల్లోరా గుహలకు 45 నిమిషాల దూరంలో కలుపబడి ఉంది. రోడ్డు ప్రయాణం అంటే 30 కి.మీ. ల దూరంలో కల అహ్మదాబాద్ జంక్షన్  నుండి కూడా ఎల్లోరా గుహలకు తేలికగా చేరుకోవచ్చు. ఆటోలలో ఇక్కడనుండి గుహలకు చేరుకోవచ్చు.ఎల్లోరా గుహలు భారత దేశ సంస్కృతి ప్రతిబింబించే పది ప్రధాన స్ధలాలలో  ఒకటిగా పరిగణించవచ్చు. సంస్కృతిపరంగా, జాతి పరంగా ఎన్నో విలువలు కల ఈ గుహలు మూడు మతాల వ్యాప్తిని భారతదేశం నుండి ప్రపంచానికి అందించాయి.

బౌద్ధుల గుహలు
గుహ నెం.1తవ్వకాలలో మొదటి గుహ ఇది. దక్షిణాదిన నిర్మించిన మొదటి బౌద్ధారామం. దీనిలో నాలుగు గదులు, మాత్రం ఉంటాయి. ఏ రకమైన శిల్పాలు లేవు.   గుహ నెం.2 బుద్ధుడి జ్ఞాపికలతో నిర్మించిన మరో గుహ ఇది. ఇది మెట్ల చివరి భాగంలో ఉంటుంది. దీనికి ఒక మంటపం మరియు దానిలో బుద్ధుని అసంపూర్ణ చిత్రాలు ఒక గ్యాలరీగా ప్రదర్శించబడతాయి. ఇక్కడ కనుగొనిన శిల్పాలు పెద్దవి మరియు అందంగా ఉంటాయి. వీటిలో లక్ష్మీ, పంచిక మరియు ఐశ్వర్య దేవత, హరితి మొదలైనవి చేరి ఉంటాయి.   గుహ నెం.3చారిత్రాత్మకతలో దీనికి వేరు గుహలు సాటి రావు. దీనిలో కూర్చొని ఉన్న బుద్ధుడు అసంపూర్ణంగా కనపడతాడు. ఇక్కడే ఇంకా ఇతర బౌద్ధమత చిహ్నాలు, అలంకరణలు కనపడతాయి.  గుహ నెం.4ఒకప్పుడు ఈ గుహ రెండు అంతస్తులుగా ఉండేది. కాని ఇపుడు శిధిలావస్ధలో ఉంది. దీనిలో కూడా కూర్చుని ఉన్న బుద్ధుడి శిల్పం కనపడుతుంది.   గుహ నెం. 5 ఈ గుహ 117 అడుగుల లోతు మరియు 59 అడుగుల వెడల్పు కలిగి ప్రధానంగా ఒక బౌద్ధ విహారాన్ని తలపిస్తుంది. దీనిపేరు మహర్వాద. దీనిలో 20 గదులు బౌద్ధ సన్యాసులకొరకు నిర్మించారు. అందమైన బుద్ధ దేవాలయం ఉంటుంది. ఇక్కడే రెండు పొడవైన సన్నని బెంచీలు కలవు

గుహ నెం.6ఈ గుహలో నలుచదరంగా ఒక హాలు ఉంటుంది. బోధిసత్వ చిత్రాలు మాత మహామయూరి మరియు తార చిత్రాలుంటాయి.గుహ నెం.7ఈ గుహ ఇతర గుహలంత ప్రసిద్ధి కాదు. దీనిలో సాధారణ హాలు, స్తంభాలతో ఉంటుంది.

గుహ నెం.8ఒకప్పటి బౌద్ధ విహారమైన ఈ గుహ విలువైన బుద్ధుడి శిల్పాలు కలిగి ఉంది. ఈ గుహ పూర్తి భాగాన్ని చూసి రావచ్చు.  గుహ నెం.9 ఈ గుహలో అందమైన మాత తారాదేవి తన భక్తులను ఒక ఏనుగు, ఒక పాము, అగ్ని మరియు ఓడ మునక వంటివాటినుండి రక్షిస్తున్న చిత్రం కనపడుతుంది. దేవాలయానికి పక్కనే ఒక టెర్రస్ కూడా ఉంటుంది.   గుహ నెం.10 ఈ గుహకు ప్రసిద్ధి చెందిన శిల్పి విశ్వకర్మ పేరు పెట్టబడింది. ఈ గుహను సుతర్ కా ఝోప్రా అంటే వడ్రంగి గుడిసె అని కూడా అంటారు. వడ్రంగులు ఈ గుహను దర్శించి విశ్వకర్మకు నివాళి అర్పిస్తారు. ఇక్కడే ఒక బుద్ధుడి మంటపాన్ని కూడా చూస్తారు. ప్రవేశ ద్వారం వద్దే, బుద్ధుడి విగ్రహాన్ని ధర్మకక్ర ప్రవర్తన ముద్రలో 11 అడుగుల ఎత్తు విగ్రహంగా చూస్తారు.   భారతదేశంలో చైత్య వంశస్దుల పాలన కాలం ప్రాముఖ్యతను ఈ గుహ వివరిస్తుంది.  గుహ నెం.11 (దో ధాళ్)దో ధాళ్ అంటే అర్ధం రెండు అంతస్తులు అని. అయితే ఈ గుహ మూడు అంతస్తులుగా ఉంటుంది. కాని నేల అంతస్తు పూర్తిగా కుంగిపోవటంతో ఇది రెండు అంతస్తులుగానే ఉంటుంది.  ఈ గుహలో కూడా బుద్ధుడు పద్మాసనం వేసి కూర్చున్న భంగిమతో విగ్రహం కనపడుతుంది. దీనితోపాటు, గణేశ, మాత దుర్గ ల విగ్రహాలు కూడా కనపడతాయి.   గుహ నెం.12 (తీన్ ధాళ్)ఈ గుహ మహారాష్ట్ర లోని అన్ని బౌద్ధ విహారాలకంటే పెద్దది. అది మూడు అంతస్తుల పొడవు. వెడల్పైన ప్రవేశం కలిగి అతి పెద్ద ప్రాంగణం కలిగి ఉంటుంది. ఇక్కడ ప్రతి అంతస్తు చేరేందుకు వేరు వేరుగా మెట్లు కలవు. ఈ హాలులో అనేక స్తంభాలు మరియు బుద్ధుడి ఇతర దేవతల చిత్రాలు, శిల్పాలు ఉంటాయి.

కుబేరున్ని ఓడించి పుష్పక విమానాన్ని దొంగలించి అందులో తిరిగి వెళ్తున్న దశకంఠుడు అకస్మాత్తుగా విమానం ఓ చోట ఆగిపోయి కదలకుండా మొరాయించేసరికి ఆశ్చర్యపోతాడు. ఆ సమయంలో ఆ ప్రాంతంలో పరమశివుడు కేళీవిలాసంలో ఉంటాడని,అందుకే ఆ వైపుగా ఎవ్వరినీ అనుమతించరని నందీశ్వరుని ద్వారా తెలుసుకుంటాడు. అయినా అహంకారదర్పంతో తన మార్గానికి అడ్డొచ్చిన కైలాస పర్వతాన్ని పెకలించి పారేస్తానని పిచ్చిప్రేలాపనలు చేసి కైలాసాన్నే కదిలించబోగా పరమశివుడు తన కాలి బొటనవ్రేలితో అతన్ని అదిమిపెట్టి గర్వభంగం కలిగిస్తాడు.ఈ శిల్పంలో రావణుడి మెడ వెనక్కి తిరిగి ఉండటం కూడా స్పష్టంగా గమనించవచ్చు…. బరువు మొయ్యలేక దశకంఠుడు వెయ్యి సంవత్సరాల పాటూ అరుస్తూ శివ స్తోత్రాలు వల్లిస్తాడు. పరమేశ్వరుడు ప్రసన్నుడై అతనికి వెయ్యి సంవత్సరాల ఆయుష్షును తిరిగి ప్రసాదించి, చంద్రహాసమనే దివ్య ఖడ్గాన్ని కానుకగా ఇస్తాడు. … ఈ శిల్పం ఎల్లోరా గుహాలయాలలో ఉంది

ఒకే రాత్రి పై శిల్పాలు చెక్కడం వేరే… కానీ ఒక కొండను మొత్తం… ఒక దేవాలయంగా మలచడం… ఆ దేవాలయంలో శిల్పాలను సృష్టించడం… అది ఒక ప్రపంచ అద్భుతమే… నభూతో న భవిష్యత్… ఇలాంటి కట్టడాన్ని తిరిగి చెక్కడం అసాధ్యం… అదే ఎల్లోరా గుహాలయాల విషయం… ఈ గుహాలయాలను మొత్తం మూడు వేర్వేరు మతాలవారు… బౌద్ధులు… హిందువులు.. జైనులు కట్టించారు… ఈ ఆలయాలను నిర్మించడానికి దాదాపు 800 సంవత్సరాలు పైగా పట్టింది… దాదాపు 20 జనరేషన్స్ వారు ఈ ఆలయాల కోసం కష్టపడ్డారు… రోజుకి దాదాపు వెయ్యి మంది పని చేసేవారు… మూడు వేల టన్నుల రాతిని కొండ నుండి వేరుచేసి ఆలయాన్ని నిర్మించారట.

విజయవాడకు కేవలం 8 కి.మీ దూరంలో ఉండవల్లి గ్రామంలో ఉండవల్లి గృహలు ఉన్నవి. కృష్ణా నదీతీరంలో ఉన్నకొండను తొలచి నిర్మించిన గుహలు ఇవి. ఇవి విష్ణుకుండిన రాజుల కాలానివిగా ప్రసిద్ధిచెందినవి. ఈ గుహాలయం ఒక పర్వత సముదాయం. పర్వత ముందు భాగమునుండి లోపలికి తొలచుకుంటూ వెళ్లారు. మధ్యలో ఉన్న స్థంబాలపై చెక్కిన అందమైన లతలు, గుహాంతర్భాగాలలో గోడలపై చెక్కిన దేవతా ప్రతిమలు మెదలైన వాటితో విశాలంగా ఉంటుంది. ఇక్కడ రెండవ అంతస్తులో పెద్దదైన ఒక గుహాలయము కలదు. ఈ గుహాలయములో లోదాదాపు 20 అడుగులపైబడి ఏకరాతితో చెక్కబడిన అనంతపద్మనాభస్వామి వారి ప్రతిమ ఉంటుంది. ప్రతిమ పొడవుగా శేషపానుపుతో కూడి గుహాంతర్బాగమున కమలంలో కూర్చున్న బ్రహ్మ మరియు సప్తర్షులు ఇతర దేవతల విగ్రహాలూ కలవు. పర్వతము బయటివైపు గుహాలయ పైభాగములో సప్తఋషుల విగ్రహాలు పెద్దవిగా చెక్కారు. ఒకే పర్వతాన్ని గుహలుగానూ దేవతాప్రతిమలతోడను ఏకశిలా నిర్మితముగా నిర్మించిన శిల్పుల ఘనత ను గురించి తప్పకుండా కొనియాడాలి. ఈ గుహలు బౌద్ధమత సన్యాసుల విశ్రాంతి మందిరాలుగా భావించబడు చున్నవి.

ఎలా వెళ్ళాలి : విజయవాడ నుండి అమరావతికి వెళ్లే రోడ్డులో ఉండవల్లి గుహలు ఉన్నాయి. బస్సు సౌకర్యం కలదు. గుంటూరు వైపు నుండి వచ్చేవారు మాత్రం మంగళగిరిలో దిగి అక్కడ నుండి ఆటోలలో ఉండవల్లి సెంటర్ కు రావాలి ఉండవల్లి సెంటర్ నుండి ఆటోలలో లేక బస్ లలో గుహలదగ్గరకు వెళ్ళవచ్చు.

కొండవీడు గుంటూరు పట్టణానికి 25 కి.మీ.దూరంలో ఉంది. 10వ శతాబ్దంలో రెడ్డిరాజులచే కొండలమీద నిర్మించబడిన కొట ఇది ప్రస్తుతం కోట శిధిలాలను మాత్రమే చూడవచ్చు. కొండమీద మూడు చెరువులున్నాయి. ఒకటి నిండగానే నీరు వృథా కాకుండా, రెండు చెరువులోకి వెళ్లే సౌకర్యం ఉంది. కొండకింద ఉన్న కత్తుల బావి (వేణునాథస్వామి దేవాలయం), శ్రీకృష్ణదేవరాయలు ప్రతిష్ఠించిన ధ్వజస్తంభం, ఆలయం లోపల, బయట గోడల మీద అపరూప శిల్ప సంపదలున్నాయి. కొండమీద ఉపయోగించుకునే అవకాశం ఉన్న భూమి విస్తీర్ణం అయిదు చదరపు కిలోమీటర్లు.కొండమీద చారిత్రక ఆనవాళ్లుగా నిలచిన అనేక కట్టడాలు, 44 కోట బురుజులు, 32 మైళ్ల ప్రాకారాలు, రెండు ధాన్యాగారాలు, 5 దేవాలయాలు, గుర్రపు శాలలు, ఆయుధశాల, నేతికొట్టు, మసీదు, ఖజానా, వంటి చారిత్ర సంపద ఉంది.ఘాట్‌రోడ్డు కొత్తపాలెం వైపు నుంచి ట్రెక్కింగ్ కు అనుకూలం. కొండమీదకు మెట్లదారిగుండా నడచి వెళ్ళాలి. ప్రస్తుతం ఈ ప్రాంతాన్ని అభివృద్ధి చేస్తున్నారు. కొండమీదకు రోడ్డు వేయటానికి ప్రయత్నాలు జరుగుచున్నవి.

ఎలావెళ్ళాలి : గుంటూరు నుండి చిలకలూరిపేట వెళ్ళేదారిలో బోయపాలెం దగ్గరనుండి కుడివైపు రోడ్డు కొండవీడు గ్రామానికి వెళతుంది. అక్కడ నుండి కోటమీదకు వెళ్లవచ్చు. గుంటూరు నుండి షుమారు 25 కి.మీటర్ల దూరంలో ఉంటుంది. గుంటూరుకు రైలు, రోడ్డు మార్గాలద్వారా చేరుకోవచ్చు. ఒంగోలు (దక్షిణం నుండి వచ్చేవారు) ప్రాంతంమీదుగా వచ్చేవారు బోయపాలెం దగ్గరనుండి ఎడమవైపు రోడ్డుకు తిరిగి కొండవీడుకు వెళ్లవచ్చు.

చిత్తూరు జిల్లాలో తిరుపతికి దగ్గరలో చంద్రగిరిలో ఉన్న చంద్రగిరి కోట ఒకటప్పటి విజయనగర రాజధానిగా భావించబడుచున్నది. మరియు అరవీడు వంశంవారికి సంబంధించినది. ఈ కోట వేయు సంవత్సరాల క్రితం కట్టబడి క్రమక్రమంగా అభివృద్ధి చేయబడినది. చంద్రగిరి కోట 183 మీటర్ల ఎత్తున్న కొండమీద బలమైన గోడలతో నిర్మించబడినది మరియు శత్రువులు కోటలో ప్రవేశించకుండా చుట్టూ కందకం ఏర్పాటుచేయబడినది. కోట క్రింది భాగంలో రెండు అంతస్తులుంటాయి. క్రింది అంతస్తు రాతితోను పైన అంతస్తు ఇటుకలతోనూ నిర్మించబడినది. దీనిలో ప్రధానమైనది రాజ్ మహల్ చంద్రగిరి కోటకు తూర్పున చంద్రగిరి పట్టణం కలదు. చంద్రగిరి ప్రాముఖ్యతను వివరించే శబ్ద మరియు లైట్ ప్రదర్శన ఏర్పాటు చేయబడినది.

వివరాలు: మెదటి ప్రదర్శన :
తెలుగు భాషలో వివరించే ప్రదర్శన :
నవంబర్ నుండి ఫిబ్రవరి వరకు : సాయంత్రం గం.06-30 ని.లనుండి 07-15 ని, వరకు
మార్చి నుండి అక్టోబర్ వరకు : రాత్రి గం.07-00 ల నుండి గం. 07-45 ని.లవరకు
రెండవ ప్రదర్శన : ఇంగ్లీష్ లో- నవంబర్ నుండి ఫిబ్రవరి వరకు :
రాత్రి గం.07-30 ల నుండి 08-15 ని.లవరకు
మార్చి నుండి అక్టోబర్ వరకు : రాత్రి గం.08-00 ల నుండి గం.08-45 ని.లవరకు
ప్రవేశరుసుము : పెద్దలకు రూ.20-
పిల్లలకు రూ.10 –
ఇతర వివరాలకు : +91-8574-72249 నెంబరులో సంప్రదించగలరు.
చంద్రగిరి కోటకు ప్రయాణ సౌకర్యాలు : తిరుపతి నుండి 12 కి.మీ. దూరంలో ఉన్న చంద్రగిరి కోటకు బస్సులలో లేక సాంతవాహనాలలో వెళ్ళవచ్చు.

కొండారెడ్డి బురుజు గా పేరుపొందిన కర్నూలు కోట చూడదగినది. ఈ కోట విజయనగర రాజు అచ్యుత రాయలచే నిర్మించ నిర్మించబడినదని అంటారు. ప్రసిద్ధి చెందిన ఈ నిర్మాణం ఇప్పటికి కూడా చెక్కుచెదరకుండా ఉండటం విశేషం. కొండారెడ్డి ఋజవును చెరసాలగా వాడేవారు.కొండారెడ్డి బురుజు కొండారెడ్డి కోటలోని ఒక భాగం. కర్నూలు జిల్లా మధ్యభాగంలో ఈ కోట ఉన్నది. ఈ ఋజువు కర్నూలు రైల్వే స్టేషన్ కు కేవలం రెండు కిలోమీటర్ల దూరంలో ఉన్నది. హైదరాబాద్ లోని మహబూబ్ నగర్ లో ఉన్న ఆలంపూర్ కు 24 కిలోమీటర్ల దూరంలో ఉన్నది. 17వ శతాబ్ధంలో ఆలంపూర్ నవాబు కొండారెడ్డిని ఈ కోటలో బంధించి ఉంచటంతో కాలక్రమేణా కొండారెడ్డి ఋజువు అనే పేరు వచ్చింది.

ఈ కోట చాల వరకు శిధిలావస్థలో ఉన్నప్పటికీ, కొన్ని భాగాలు ఇంకా బలంగా ఉన్నాయి. వీటిలో ఒకటి ఎర్ర బురుజు. ఈ బురుజు క్రింది భాగంలో రెండు చిన్న పురాతన ఆలయాలు ఉన్నాయి. ఇవి ఎల్లమ్మ తల్లికి చెందినవి. ఈ బురుజు లో గుప్త నిధులు ఉన్నాయని విశ్వసిస్తారు. ఈ నిధులను కనుగొనడానికి చేసిన అనేక ప్రయత్నాలు విఫలమయ్యాయి. ఈ కోటలో అనేక అధ్భుతమైన శాసనాలు,చెక్కడాలు ఉన్నాయి.

బొబ్బలి కోట మట్టితో కట్టబడినది. బొబ్బిలి సంస్థానం 17వ శతాబ్దంలో పెద్దరాయుడుచే ఏర్పాటుచేయబడినది. బొబ్బిలి యొక్క పూర్వనామం పెద్దపులి. శ్రీకాకుళం నవాబు షేర్ మహ్మద్ ఖాన్ కు, వెంకటగిరి మహారాజవారు దక్షిణాదిలో చేసిన సేవలకు ప్రతిఫలంగా బొబ్బిలిని ఇచ్చారంటారు. పెబ్బలి, బెబ్బలిగా పిలవబడిన బొబ్బిలి తరువాత బొబ్బిలిగా స్థిరపడింది. 1750లో విజయనగరం ప్రభువు విజయరామరాజు ఫ్రెంచ్ సైన్యం సహాయంతో బొబ్బిలి రాజు రామారావు మీదకు యుద్ధానికి వస్తాడు. వీరి మధ్య జరిగిన యుద్ధం బొబ్బిలి యుద్ధంగా ఆంధ్రప్రదేశ్ చరిత్రలో ప్రసిద్ధి పొందినది.ఈ యుద్ధంలో ఫ్రెంచి ఫిరంగులు బొబ్బిలి కోటను బద్దలు కొట్టాయి. అయితే బొబ్బిలి వీరుల ప్రతిఘటన కారణంగా ఫ్రెంచి వారు కోటలోపలికి ప్రవేశించలేకపోయారు.ఉదయం ప్రారంభమైన యుద్ధం సాయంత్రానికి ముగిసిపోయింది.

ఫ్రెంచి వారు ఉదయం 9 గంటల ప్రాంతంలో యుద్ధానికి కొంత విరామం ప్రకటించి, ఫిరంగులను ప్రయోగించాక, మళ్ళీ కొనసాగించారు. 2 గంటలకు మరో విరామం ప్రకటించేవరకూ కూడా ఫ్రెంచి సైన్యం కోటలోకి ప్రవేశించలేకపోయింది. యుద్ధంలో చిట్టచివరి బొబ్బిలి వీరుడు కూడా నేలకొరిగాక మాత్రమే ఫ్రెంచి సైన్యం కోటలోనికి ప్రవేశించగలిగింది. లోపలికి వెళ్ళిన వారు అక్కడ మంటల్లో స్త్రీలు, పిల్లలు చనిపోయిన దృశ్యం చూసి దిగ్భ్రాంతులయ్యారు. యుద్ధం ముగిసిన మూడు రోజుల తరువాత విజయరామరాజు శిబిరం పైకి ముగ్గరు బొబ్బిలి వీరు దాడి చేస్తారు. వారిలో ఒకరు బొబ్బలిపులిగా పేరుపొందిన తాండ్రపాపారాయుడు. ఇతను విజయరామరాజును చంపివేస్తాడు. తరువాత ఇతను ఆత్మహత్య చేసుకుంటాడు. బొబ్బిలి కోటలో జరిగిన ఈ ప్రాణాహుతి తెలుగుదేశం యవత్తూ అనేక బుర్రకథలకు స్ఫూర్తినిచ్చింది.